الکتروموتور

الکتروموتور یا موتور الکتریکی (Electric Motor) وسیله ای است که جریان برق و الکتریسیته را به نیروی مکانیکی تبدیل می کند، دقیقا برخلاف ژنراتور الکتریکی. الکتروموتور نمایانگر نیرویی است که از میدان مغناطیسی ایجاد می شود. معمولا الکتروموتور را بر اساس برق مصرفی، در دو مورد تک فاز و سه فاز دسته بندی می کنند، که بیشترین کاربرد را دارند. حرکت های مکانیکی در زندگی ماشینی امروزی، با دستگاه های الکتروموتور ادغام شده اند. در بیشتر دستگاه های پمپ، بوستر پمپ، بالابرها، جرثقیل، آسانسور، کولر، جاروبرقی امثالهم از موتور الکتریکی استفاده می شود؛ موتوری که انرژی حرکتی را از الکتروموتور DC یا AC گرفته و شروع به کار می کنند. به هر حال استفاده از الکتروموتور در مصارف صنعتی، کارگاهی، خانگی، کشاورزی و ... کاملا شایع شده است.

از جمله بهترین برند ها و شرکت های سازنده الکتروموتور، شامل موارد زیر می باشند:

• الکتروژن
• موتوژن
• زیمنس
• اسران
• توشیبا
• ای بی بی

الکتروموتور در یک دسته بندی کلی، شامل موارد زیر است، یعنی یک الکتروموتور را نمی توانید پیدا کنید که در این دسته بندی نباشد!

الکتروموتور AC یا جریان متناوب

• موتور AC سنکرون
• موتور AC آسنکرون
• موتور AC تک فاز
• موتور های AC سه فاز
• موتور القایی AC فاز شکسته

الکتروموتور DC

• موتور DC براش
• موتور های DC براشلس
• سرویس و تعمیر الکتروموتور
• سرویس و مراقبت از موتور
• عیب یابی و تعمیر موتور

در ادمه قبل از معرفی انواع الکتروموتور، مباحث پایه ایی را برای آشنایی کامل با موتور الکتریکی مطرح می کنیم. در نهایت پس از مطالعه این مطلب، می توانید از انتهای همین صفحه، الکتروموتور مناسب را از ما سفارش دهید.

راهنمای خرید الکتروموتور

اگر نمی خواهید بعد از تهیه دینام، از خرید خود پشیمان شوید، در خرید موتور الکتریکی به نکات زیر دقت فرمایید.

انتخاب بهترین موتور الکتریکی به 2 مورد زیر بستگی دارد:

شرایط نصبی شما

اولین و مهم‌ترین قدم در خرید الکتروموتور بررسی شرایط خودتان است. الکتروموتورهای موجود در بازار تنوع و کارایی‌های بسیار متفاوتی دارند و شما باید پیش از انتخاب شرایط خود را در نظر بگیرید و با توجه به آن انتخاب کنید. به‌عنوان‌ مثال اگر شما به دنبال پمپ آب خانگی هستید، می‌توانید سراغ الکتروموتورهای کاربردی و ارزان‌قیمت بروید که فضای کوچکی به خود اختصاص می‌دهند، اما اگر قرار است که پمپ مناسب پمپاژ سیالات همراه با ریز جامدات بگیرید، باید به دنبال الکتروموتورهای قدرتمند و بزرگ بگردید که توانایی انجام این کار را داشته باشند.

بودجه

پس از انتخاب نوع الکتروموتور مناسب، باید به بودجه خودتان نگاهی بیندازید. اگر مشکل هزینه ندارید سراغ الکتروموتورهایی با بدنه آلیاژهای مقاوم در برابر آب و ضربه بروید که ماندگاری بالاتری دارند، اما اگر بودجه محدودی دارید می‌توانید از الکتروموتورهای موجود در بازار که بدنه فلزی دارند، استفاده کنید.

انتخاب با داشتن اطلاع از پارامتر های عملکرد

• ولتاژ

پس از در نظر گرفتن شرایط نسبی خودتان، قدم بعدی بررسی مشخصات موتور موردنظر است که اولین و مهم‌ترین آن‌ها ولتاژ است که باید متناسب کار مورد نظر شما باشد. (در ادامه بیشتر توضیح داده می شود)

• فرکانس

معمولاً الکتروموتورها در فرکانس ۵۰ و ۶۰ HZکار می‌کنند. البته یک عامل موثر در تعیین فرکانس، کشور مورد نظر است و اگر قرار است الکتروموتور را برای کشوری به‌غیراز ایران تهیه کنید؛ باید ابتدا از فرکانس استاندارد آنجا مطلع شوید. استاندارد فرکانس در ایران، 50 هرتز می باشد.

•  سرعت

اگر برای انجام کاری به‌سرعت خاصی نیاز دارید، باید در نظر داشته باشید که اکثر الکتروموتورها قابلیت تنظیم سرعت ندارند، پس یا باید الکتروموتوری تهیه کنید که دقیقاً سرعت چرخش مورد نظر شما را داشته باشد و یا الکتروموتوری بگیرید که قابلیت تنظیم سرعت داشته باشد.

• گشتاور

کار شما به چه میزان گشتاور شروع نیاز دارد؟ آیا جاذبه مانعی خواهد بود که باید مورد توجه قرار گیرد؟ آیا نیاز به گشتاور موتور در کل دوره کارکرد موتور متفاوت است؟ "بدترین حالت" میزان گشتاور موردنیاز برنامه شما چیست؟ پیش از نصب باید تمامی این سؤالات را در نظر بگیرید و اطلاعات میزان گشتاور الکتروموتور را با کار خود تطبیق دهید.

• توان

آیا میزان نیرویی که کار شما به آن نیاز دارد برابر با قدرتی است که الکتروموتور عرضه می‌کند؟

• چرخه وظیفه

باید در نظر داشته باشید که آیا کار شما نیازمند عملکرد بدون وقفه موتور است و یا موتور امکان توقف و خنک شدن را دارد. الکتروموتورهای متناوب به‌طورمعمول قدرت بیشتری دارد و یا قابلیت خنک‌کنندگی دارند و به همین دلیل باید پیش از نصب میزان کارکرد و چرخه وظیفه در نظر گرفته شود.

• چرخه زندگی

محصول شما به چه مدت از عمر نیاز دارد؟ کارهایی که نیازمند کار متناوب هستند معمولاً عمر دستگاه را کاهش می‌دهند و یا نیاز به تعمیر و نگهداری آن را بالاتر می‌برد. برنامه‌هایی که به‌طور مداوم اجرا می‌شوند و هزاران ساعت بدون انجام تعمیر و نگهداری نیاز به کار دارند، ممکن است به یک موتور DC یا Brushless DC نیاز داشته باشند که طول عمر بسیار بیشتری داشته باشد که البته قیمتشان نیز بالاتر است.

چه اطلاعاتی به خرید حرفه ایی الکتروموتور، کمک می کند؟

اطلاع از برخی استاندارد های بین المللی در ساخت و مونتاژ الکتروموتور، به شما کمک می کند که شرایط خود را در نظر گرفته و با توجه به شرایط نصبی، یک انتخاب بی نقص در الکتروموتور داشته باشید.

استاندارد بین المللی محفظه دینام

معرفی استاندارد بین المللی درجه حفاظت دینام

عدد چپ حفاظت در برابر گرد و غبار و تماس دست، و عدد راست حفاظت در برابر آب است.

سرعت های استاندارد دینام (rpm)

یک دینام چند قطب الکترومغناطیسی دارد

معرفی کلاس عایق بندی استاندارد بین المللی دینام

نکاتی در انتخاب حرفه ایی دینام کولر

دوستان با توجه به تقاضای عموم مشتریان برای خرید موتور کولر و سوالاتی که در رابطه با خرید آن پرسیده اند، یک راهنمای خلاصه و کاربردی را جهت انتخاب بهترین الکتروموتور در نظر گرفته ایم، لطفا به نکات زیر توجه کنید:

• لازم نیست برای موتور کولر به فکر الکتروموتور سه فاز باشید، همان موتور تک فاز پاسخگوی نیاز شما خواهد بود.
• موتور های کولر از نوع الکتروموتور AC تک فاز هستند و در ایران موتور های برند موتوژن و الکتروژن بیشترین فروش را دارند.
• موتور های کولر عموما دو سرعته با دور های 1400 و 3000 هستند.
• الکتروموتور کولر به لحاظ قدرت از کمترین به بیشترین توان، به ترتیب شامل 4/3، 2/1 و 3/1 می باشند.
• نیازی نیست همیشه بیشترین قدرت را در موتور کولر انتخاب کنید. برای کولر های 3000 الکتروموتور 3/1، کولر 5000 الکتروموتور 2/1 و برای کولر 7000 الکتروموتور 4/3، بهترین انتخاب شما خواهد بود.

اجزای الکتروموتور و کاربرد آن‌ها

اجزای الکتروموتور و کاربرد آن‌ها است که در واقع این دستگاه را به حرکت درمی‌آورد. به‌عبارتی‌دیگر چندین قطعه و دستگاه کوچک کنار یکدیگر کار می‌کنند تا نتیجه نهایی، الکتروموتور بشود که از آن در کارخانه‌ها و خانه‌های مسکونی استفاده می‌شود. الکتروموتور شما چندین قطعه حیاتی دارد که به آن امکان می‌دهد انرژی الکتریکی را به‌طور دائم به انرژی مکانیکی تبدیل کند. هر یک از آن‌ها کمک می‌کند تا برهمکنش حیاتی بین میدان مغناطیسی موتور شما و جریان الکتریکی سیم‌پیچ الکتروموتور ، برای ایجاد نیرو به شکل چرخش شافت کمک کند. این انرژی مکانیکی تولید شده توسط این چرخش شافت است که به شما کمک می‌کند تا عملکرد دستگاهتان صورت بگیرد. در ادامه 6 اجزای الکتروموتور و کاربرد آن‌ها آمده است:

روتور (ROTOR)

روتور یا آرمیچر قسمت متحرک الکتروموتور شما است. شافت را می‌چرخاند که قدرت مکانیکی ذکر شده در بالا را تحویل می‌دهد. در یک پیکربندی معمول، روتور هادی‌هایی را درون خود قرار داده است که جریاناتی را حمل می‌کنند و سپس با میدان مغناطیسی استاتور، برهم‌کنش می‌کنند تا نیروهایی را که شافت را می‌چرخانند، ایجاد کند. با گفتن این مطلب، برخی از روتورها آهن‌ربا دائمی دارند و این استاتور است که هادی‌ها را نگه می‌ دارد.

استاتور و هسته آن (stator)

استاتور بخشی ثابت از مدار الکترومغناطیسی موتور شما است و معمولاً از سیم‌پیچ یا آهنرباهای دائمی تشکیل می‌شود. هسته استاتور از چندی از ورق‌های نازک فلزی تشکیل‌شده است که به آن‌ها لمینیت گفته می‌شود. از لمینیت ها برای کاهش اتلاف انرژی استفاده می‌شود که در صورت استفاده از یک هسته جامد به وجود می‌آید.

آرماتور

سیم پیچی روی هسته فرومغناطیسی، ساختار آرماتور را تشکیل می دهد. یک میدان نیروی آهنربایی یا نیروی لونتس به واسطه عبورجریان الکتریکی از سیم پیچ ایجاد می شود که باعث چرخش روتور  و ارائه هدف نهایی یا همان نیروی محرکه می شود.

بلبرینگ‌ ها (bearing)

روتور موجود در الکتروموتور شما توسط یاتاقان‌هایی پشتیبانی می‌شود که به آن‌ها اجازه می‌دهد تا محور خود را روشن کند. این یاتاقان‌ها به‌نوبه خود توسط محفظه موتور پشتیبانی می‌شوند. شافت موتور از طریق یاتاقان‌ها به قسمت خارج موتور، جایی که بار وارد می‌شود، امتداد می‌یابد. در اجزای الکتروموتور و کاربرد آن‌ها زمانی که نیروی بار فراتر از تحمل مقاومت اعلام شود به آن Overload یا بیش‌ از حد بودن گفته می‌شود.

سیم‌ پیچ‌ ها (windings)

سیم‌پیچ‌ها سیم‌هایی هستند که در الکتروموتور قرار می‌گیرند و معمولاً به دور یک آهن مغناطیسی نرم ورقه‌ای، پیچیده می‌شوند تا هنگام تأمین انرژی با جریان، قطب های مغناطیسی تشکیل شود. موتورهای الکتریکی دارای دو تنظیمات اصلی قطب میدان آهنربا هستند، قطب برجسته و غیر برجسته. در موتور قطب برجسته، میدان مغناطیسی قطب توسط یک سیم‌پیچ در اطراف قطب زیر سطح آن تولید می‌شود. در موتور قطب غیر برجسته، سیم‌پیچ در شکاف‌های صورت قطب توزیع می‌شود. یک موتور قطب سایه‌دار دارای یک سیم‌ پیچ در اطراف بخشی از قطب است که پخش فاز میدان مغناطیسی موتور را به تاخیر می‌اندازد.

شکاف هوایی (The air gap)

اگرچه فاصله هوایی به‌صورت فیزیکی در لیست اجزای الکتروموتور و کاربرد آن‌ها قرار نمی‌گیرد و در واقع فاصله بین روتور و استاتور است. شکاف هوای موتور شما تاثیرات مهمی‌ دارد و به‌ طورکلی تا حد ممکن کم است، زیرا یک شکاف بزرگ تأثیر منفی شدیدی روی عملکرد دارد. این منبع اصلی فاکتور قدرت کم در موتورها است. از آنجا که جریان مغناطیسی با شکاف هوا افزایش می‌یابد، شکاف هوای شما باید کم باشد. با گفتن این موارد، شکاف‌های بسیار کوچک علاوه بر سروصدا و تلفات، ممکن است مشکلات مکانیکی نیز ایجاد کنند.

کموتاتور یا جابه‌جا کننده (commutator)

و سرانجام، کموتاتور مکانیزمی است که توسط موتور شما استفاده می‌شود تا ورودی اکثر موتورهای DC و برخی از موتورهای متناوب AC را تغییر دهد. از بخش حلقه مانندی ساخته‌شده که کاملاً از بقیه اجزا جدا شده و در یک محفظه ایزوله قرار می‌گیرد. جریان آرماتور موتور شما از طریق برسهای ساکن که در کموتاتور قرار دارند، موجب وارونه شدن و رفت‌وآمد جریان می‌شود و عدم وجود چنین برگشت جریانی، باعث می‌شود تا موتور شما متوقف شود.

صفحات برس

برس ها دو تکه فلز فنری یا کربن هستند که با کنتاکت های کموتاتور تماس پیدا کرده و کنتاکت های کموتاتور به محور الکترومغناطیس متصل می شود. در نهایت این فرایند باعث ایجاد میدان مغناطیسی می شود.

در‌کاسه (bowl)

در ابتدا و انتهای هر الکتروموتور، صفحاتی به نام در کاسه وجود دارد که بلبرینگ ها داخل قرار دارند تا درستی جریان چرخشی مکانیکی موتور را بررسی و کنترل کنند.

پوسته (shell)

تمامی اجزاء الکتروموتور چه ثابت و چه متغیر، در محفظه ای بسته و معمولا چدنی به نام پوسته یا کاور قرار دارند.

فن یا پروانه (Electromotor impeller)

پروانه در قسمت انتهای الکتروموتور و انتهای شافت قرار گرفته است و وظیفه ی آن هدایت جریان هوا از بیرون به داخل محفظه و پوسته می باشد که موجب خنک سازی موتور و سیم پیچ ها می شود.

شفت (shaft)

شفت (شافت) جزو کلیدی‌ترین قطعات در الکتروموتور می‌باشد. در واقع شافت وظیفه انتقال گشتاور و چرخش را دارد که از نظر ظاهری شبیه به یک میله می باشد.

منبع تغذیه (power supply)

انرژی الکتریکی با اتصال به تیغه های موجود در ترمینال، الکتروموتور را راه‌اندازی می کند و ممکن است جریان مستقیم یا متناوب تک فاز و سه فاز باشد. 

دو قطعه خاص در برخی الکتروموتور ها وجود دارد، نه در همه ی الکتروموتورها

ترمز در الکتروموتور ترمزدار

موتور هایی که دیسک ترمز دارند را الکتروموتور ترمزدار می نامند. وجود این قطعه در موتور های الکتریکی برای فعالیت های حساس صنعتی، بسیار ضروری است. شاید وقتی لباسشویی خاموش می شود، نیاز نباشد که موتور آن بلافاصله متوقف شود، اما در بالابر ساختمانی یا جرثقیل ها چطور! قطعا لازم است پس از استپ کنتاکتور، بلافاصله الکتروموتور حرکت شافت را متوقف کند. فکر می کنم با این مثال کاملا با اهمیت این قطعه در فعالیت های صنعتی آشنا شده باشید.

کلاچ در الکتروموتور کلاچ دار

شرایطی را در نظر بگیرید؛ مانند زمانی که کنار بالابر ساختمان یا پشت فرمان جرثقیل نشسته اید و جهت بالا بردن یا پایین آوردن سیم بکسل موتور الکتریکی، نیاز به ایست و حرکت متوالی دارید؛ در این شرایط اگر قرار باشد موتور هر دقیقه چند بار روش و خاموش شود که طولی نمی کشد با خاک یکسان شود. بله موتور شما کاملا اوراق خواهد شد. به همین جهت قطعه کلاچ را در موتور های کلاچ دار تعبیه کرده اند تا حرکت محور شافت با چرخش گیربکس یا هر محور دیگر را بتوان قطع و وصل کرد، بدون خاموشی کامل موتور. این فرایند کاملا شبیه به کلاچ گرفتن اتومبیل در ترافیک و قطع انتقال نیروی چرخ ها، بدون خلاص کردن کامل دنده ها است.

اینورتر

اینورتر همان درایو، کنترل دور، درایو فرکانس متغیر (VFD) موتور است، که به عنوان یک مبدل می تواند نقش آفرینی کند. اینورتر از طریق تقویت کننده ها می تواند برق AC با فرکانس و سطح ولتاژ تولیدی را به دلخواه و با توجه به تنظیمات مورد نیاز، به سطح ولتاژ و فرکانس مورد نیاز تبدیل کند. یعنی اینورتر در الکتروموتور می تواند سرعت شفت را کنترل کند.

عملکرد و طرز کار الکتروموتور

تمام حرکت های مکانیکی را که در اطراف خود میبینید، کار یکی از انواع الکتروموتور است. حرکت هایی مانند چرخش لباس ها در لباسشویی، مانند چرخش پروانه های پنکه و پمپ، مانند حرکت فن اتومبیل و امثالهم. طرز کار این موتور الکتریکی چگونه است و چگونه کار می کند؟ به زبان ساده و در یک جمله؛ الکتروموتور نیروی الکتریسیته (تک فاز یا سه فاز) را به نیروی محرکه یا مکانیکی تبدیل می کند، چگونه؟ 

100 در 100 با آهنربا بازی کرده اید؛ یک طرف دو آهنربا هم دیگر را جذب و طرف دیگر هم دیگر را دفع می کنند. دقیقا یک فضای الکترومغناطیسی توسط عبور نیروی برق در سیم پیچ استاتور اتفاق میفتد و یک آهنربای الکتریکی تولید می شود. یک طرف این میدان میله های روتور را جذب و طرف دیگر دفع می کند و دقیقا  مانند توپ والیبال به همدیگر پاس می دهند و این پاس دادن، حرکت و چرخش شفت را موجب می شود.

4.1 فرایند مرحله ایی کار موتور

تا اینجای کار که اساس کار موتور مشخص شد، اما این فرایند چگونه انجام می شود؟ چگونه این نیروی برق، مانند معجزه ایی، تبدیل به انرژی محرکه و چرخش شافت موتور می شود؟ این فرایند با توجه به قوانین جذب قطب همنام و دفع قطب ناهمنام در علم الکترومغناطیس (قوانین کیرشهف)، در چند مرحله زیر خلاصه می شود:

1. وقتی الکتروموتور به برق متصل می شود، جریان الکتریکی وارد سیم پیچ های استاتور می شود و باعث ایجاد یک میدان مغناطیسی می شود.
2. روتور در وسط استاتور و میله های روتور نیز با عبور جریان یک میدان مغناطیسی دیگر تشکیل می دهند که به آنها هادی های حامل جریان نیز می گویند.
3. احتمالا شما هم خبر دارید که هر میدان مغناطیسی، قطب هایی دارد. دو میدان مغناطیسی استاتور و میله های روتور، هر یک چند قطب مغناطیسی دارند، در نتیجه قطب های همنام، یکدیگر را جذب می کنند. دو صفحه برس و کموتاتور در تولید این میدان نقش حیاتی دارند. دو تکه فلز فنری یا کربنی برس، با کنتاکت های کموتاتور تماس پیدا می کنند.
4. نکته اصلی این است که قطب های میدان استاتور، در حال چرخش هستند، در نتیجه باعث چرخش روتور و ایجاد نیروی محرکه می شود، به همین سادگی.

همانطور که قبل تر اشاره کردیم، قطعه ایی به نام اینورتر می تواند به شما توانایی تغییر فرکانس و دور شفت را دهد و عملکرد موتور را برای نیاز شما، شخصی سازی و بهینه کند.

4.2 چگونه چرخش و قدرت موتور بیشتر می شود؟

احتمالا کنجکاو شده اید که چه عاملی باعث افزایش گشتاور نیروی محرکه و قدرت آن می شود؟ نیرویی که به هر یک از میله های روتور وارد می شود، به شدت میدان مغناطیسی (با توجه منبع تغذیه تک فاز یا سه فاز)، فاصله هوایی و جریان میله روتور بستگی دارد. 

توضیح عملکرد جزئی تر در تولید نیروی الکتروموتور، نیازمند اطلاعات بیشتر در رابطه با میدان های مغناطیسی، ولتاژ القایی و سرعت قطع شار هادی ها می باشد. اما ساز و کار اصلی عملکرد الکتروموتور، همان 4 مرحله ایی است که پیش تر گفتیم.

5. موارد استفاده از الکتروموتور

کارکرد الکتروموتور چیست و در چه مواردی می توانیم روی موتور الکتریکی حساب کنیم؟ کاربرد الکتروموتور محدود به زمینه خاصی نمی‌شود و در خانه‌های مسکونی، کارگاه‌ها و کارخانه‌ها استفاده می‌شود و در صنایع پمپاژ آب، روغن و سیالات دارای ریز جامدات کاربرد به سزایی دارد. برق اقتصادی‌ترین راه انتقال انرژی به فواصل بسیار زیاد با استفاده از سیم‌ها است. اما ما می‌توانیم مستقیماً از برق برای انجام کار خود استفاده کنیم، مانند پمپاژ آب که به انرژی مکانیکی نیاز دارد و از موارد استفاده از الکتروموتور به‌حساب می‌آید. ما برای انجام کارهای مکانیکی به روشی برای تولید انرژی مکانیکی از برق نیاز داریم. برای این منظور، ما از الکتروموتور استفاده می‌کنیم که در ورودی خود برق می‌گیرند و در خروجی توان مکانیکی می‌دهند. در اینجا چندی از موارد استفاده از الکتروموتور آمده است:

5.1 استفاده از دینام در اتومبیل‌های برقی

این ماشین‌ها با برق‌کار می‌کنند که بیشتر از باتری تعبیه‌شده در اتومبیل به دست می‌آید. آن‌ها به‌جای موتورهای احتراقی، از موتورهای الکتریکی قدرت مکانیکی می‌گیرند.  موتورهایی با جریان متناوب (AC) و جریان مستقیم (DC) در خودرو برقی استفاده می شوند. موتور با جریان مستقیم به عنوان موتور های الکتریکی کوچک برای فعالیت هایی مانند حرکت برف پاک کن استفاده می شوند. اما جهت کشش و ایجاد نیروی مکانیکی برای حرکت چرخ های خودرو، از یک موتور الکتریکی AC استفاده می شود.

به نظر شما الکتروموتور در خودرو چه کاربردی دارد؟

• صندلی های برقی؛
• بالابر شیشه ها؛
• فن برای بخاری و کولر؛
• فن رادیاتور؛
• برف پاک کن؛
• استارت موتور؛
• ممکن است یک موتور AC به جای موتور بنزینی، حرکت اصلی خودرو را به عهده بگیرد.

5.2 استفاده از دینام در صنایع

فرآیندهای مختلفی در انواع صنایع مانند صنعت کشتیرانی و کارخانه ها وجود دارد که در آن‌ها به موتور مکانیکی از طریق اختلاط، بلند کردن و کشیدن نیاز است. مثال هایی از استفاده از موتور الکتریکی را می توانید در ادامه ببینید:

• دستگاه های پرس؛
• توربین ها؛
• تهویه های بزرگ؛
•  مته برقی؛
• دمنده کوره؛
• تهویه های صنعتی؛
• کرکره برقی؛
• بالابر ها.

5.3 استفاده از آرمیچر یا دینام کوچک در اسباب‌بازی‌های الکتریکی

اسباب‌بازی‌هایی که نوعی حرکات را انجام می‌دهند به موتورهای الکتریکی احتیاج دارند که خیلی طرفدار دارد. به عنوان مثال چرخش لاستیک های اتومبیل، با استفاده از دینام های کوچک انجام می شود.

5.4 استفاده از دینام در لوازم‌ خانگی و ساختمان ها

ما برای زندگی راحت به بسیاری از لوازم الکتریکی متکی هستیم.

آیا می دانید چه ابزاری در خانه به الکتروموتور نیاز دارد؟

• پنکه روی اجاق گاز و در مایکروفر؛
• مخلوط کن؛
• یخچال که در واقع دو یا سه دینام برای کمپرسور، فن و یخ ساز دارد؛
• میکسر ایستاده؛
• لباسشویی؛
• آب میوه گیر؛
• خشک کن؛
• پیچ گوشتی برقی؛
• جاروبرقی؛
• فن های حمام و سرویس بهداشتی؛
• فن کامپیوتر؛
• مسواک برقی؛
• سشوار؛
• پمپ های آکواریومی
• محفظه های الکتریکی خشک بار خانگی.

 همان‌طور که می‌بینید موارد استفاده از الکتروموتور محدود به یک زمینه نیستند و هر جا که نیاز به چرخش و یا هر نوع دیگری از انرژی مکانیکی نیاز باشد، می‌توان از الکتروموتور استفاده کرد.

6. بازه قیمت الکتروموتور

قیمت لوازم برقی هر روز نوسان دارد. قیمت حدودی چند مدل از انواع الکتروموتور های 1 فاز و 3 فاز را در ادامه آورده ایم. جهت استعلام قیمت دقیق روز، با نمایندگی های فروش ما تماس بگیرید.

6.1 عوامل موثر بر قیمت موتور الکتریکی

قیمت الکتروموتور به عوامل مختلفی بستگی دارد و باید آن‌ها را با توجه به بودجه و نیاز خود در نظر بگیرید. مهم ترین عوامل در تعیین قیمت خرید این تجهیزات، شامل موارد زیر می باشند:

• برند سازنده موتور
• درجه‌بندی اندازه (اسب بخار، کیلووات، مگاوات و غیره)
• سرعت (دور در دقیقه یا دور در دقیقه)
• ولتاژ ورودی
• اندازه قاب
• هرچه میزان تولید بیشتر باشد، قیمت آن نیز بیشتر خواهد بود
• هرچقدر فریم موتور بزرگ‌تر باشد، قیمت آن نیز بیشتر است
• همچنین باید بررسی کنید که آیا این‌یک موتور استاندارد است یا یک موتور مخصوص (سفارشی)
• اگر از سنسور فلنج یا ویژگی‌های خاص شافت برخوردار باشد، معمولاً هزینه آن بیشتر بوده و مدت‌زمان بیشتری برای نصب نیاز دارد
• الکتروموتور های صنعتی ترمز دار یا کلاچ دار، گران تر هستند

7. الکتروموتور سه فاز یا تک فاز؟

بیشتر کاربران هنگام خرید الکتروموتور، بین دینام های سه فاز و تک فاز دچار سردرگمی می شوند. به همین جهت در اینجا یک راهنمای خرید الکتروموتور جهت انتخاب بهترین گزینه برای شما آماده کرده ایم.

تفاوت اصلی این دو دینام تک فاز و سه فاز، در برق ورودی آنها جهت راه اندازی می باشد، همانطور که از نامشان پیداست. مصرف انرژی و ساختار این دو نوع موتور الکتریکی به صورتی است که باعث تفاوت آنها در راندمان، ترک راه اندازی، توان، جریان کشی و لرزش می شود. درسته که الکتروموتور سه فاز مصرف بیشتر، راندمان بالاتر، توان اسب بخار بیشتری نسبت به الکتروموتور سه فاز دارد، اما هیچوقت به معنی برتری آن نیست! چرا که شما باید با توجه به نیاز خود نوع دینام مورد نیاز را انتخاب کنید

جهت اطلاعات بیشتر، با چند ویژگی از الکتروموتورهای سه فاز و تک فاز آشنا شوید:

7.1 ویژگی الکتروموتور تک فاز

1. در موتور القایی تک فاز از دو سیم پیچ استفاده می شود: یکی سیم پیچ اصلی و دیگری نقش سیم پیچ راه انداز را دارد.
2. دینام های تک فاز معمولا از انواع فاز شکسته، سنکرون، خازن دار، قطب چاکدار، دفعی و اونیورسال می باشند.
3. تغییر جهت چرخش الکتروموتور تک فاز نیازمند تعویض جهت جریان در سیم پیچ اصلی نسبت به فرعی یا فرعی نسبت به اصلی است.
4. موتور هایی که کلید گریز از مرکز دارند، کلید در 75 درصد دور نامی جهت خروج سیم پیچ فرعی از مدار، عمل می کند.

<<PDF مشخصات فنی الکتروموتور تک فاز و جدول تطابق صحیح مشخصات>>

7.2 ویژگی الکتروموتور سه فاز

1. دینام های سه فاز را معمولا به صورت ستاره ای، یا مثلثی راه اندازی کرد.
2. در اتصال ستاره ای سه سر U2,V2,W2 به یکدیگر وصل گردیده و به ترتیب به سرهای U1,V1,W1 متصل می شوند، البته با توجه به فاز های یک تا سه.
3. در اتصال مثلثی فاز یک به دو سر U1 و W2، فاز دو به دو سر V1 و U2، و فاز سه به دو سر W1 و V2 متصل میشوند.
4. ولتاژ رسیده به هر سیم پیچ موتور سه فاز، در حالت مثلث، حدودا ١.٧ برابر ساختار ستاره ای آن می باشد. یعنی ولتاژ ورودی به ساختار ستاره ایی بیشتر و جریان عبوری در حالت مثلثی نیز بیشتر است. البته توان الکتروموتور در حالت مثلثی، بیشتر از ساختار ستاره ایی می باشد. این مورد به شما کمک می کند با توجه با توان مورد نیاز، ساختار سیم پیچ الکتروموتور را به درستی انتخاب نمایید.
5. معمولا عبارت Y 380 روی پلاک موتور های الکتریکی سه فاز موجود است. این نشان می دهد با ساختار ستاره ایی ولتاژ آن 380 ولت، و در حالت مثلثی 220 ولت است.

<<PDF جدول مشخصات فنی انواع الکتروموتور سه فاز>>

8. پلاک خوانی و مشخصات فنی الکتروموتور

8.1 volts (ولتاژ کاری): حداکثر ولتاژ اعمالی به کلاف سیم پیچ را مشخص میکند. با توجه به این مورد، می توانید ساختار سیم پیچ را در یکی از حالت های ستاره ایی، مثلثی یا درایوی ایجاد کنید.

8.2 Hz (فرکانس): فرکانس نیروی برق شهری در ایران، 50 هرتز است. دینام هایی که فرکانس 50 هرتز داشته باشند، به راحتی می توانند کار کنند.

8.3 -PHASE: کنار این عبارت فاز، یا 3 را مشاهده خواهید کرد یا یک، که به ترتیب نشان دهنده الکتروموتورهای 3 فاز و تک فاز می باشد.

8.4 MG -----FF---C-: این عبارت که اعداد آن در موتور های القایی مختلف، متفاوت است، نشان دهنده نوع و مدل الکتروموتور می باشد.

8.5 AMPS (جریان نامی): این عبارت که از مهم ترین مشخصات فنی الکتروموتور می باشد، نشان دهنده جریان نامی (Current) می باشد. این جریان قطعا متناسب با پارامتر های توان، ولتاژ و فرکانس موتور می باشد. جریان در حالت تعادل مناسب فاز ها و عدم افت ولتاژ شبکه، باعث راندمان بهتر و گشتاور عالی موتور می شود. قطعه اینورتر وظیفه ثابت نگه داشتن گشتاور و جریان الکتروموتور را دارد.

8.6 P.F.: این مورد نمایش دهنده ضریب توان (Power factor) می باشد. ضریب توان همان اختلاف فازی است که بین جریان و ولتاژ ایجاد می شود. این مورد نیز ناشی از خاصیت سلفی موتور القایی می باشد.

8.7 KW: کیلو وات موتور الکتریکی را برای سنجش قدرت آن بر اساس اسب بخار نمایش می دهد. این مورد نیز یکی از پارامتر های مهم در بررسی مشخصات فنی الکتروموتور می باشد.

8.8 DUTY S1: این مورد چرخه کاری موتور را نمایش می دهد. S1 در این عبارت، نشان دهنده توانایی کار دائم موتور الکتریکی می باشد. در صورتی که خالی باشد، فرض بر چرخه کار دائم می باشد.

8.9 Th.Cl.: این مورد از مشخصات الکتروموتور، کلاس عایقی آن را نمایش می دهد. میزان تحمل حرارت توسط سیم پیچی الکتروموتور، بر اساس این پارامتر مشخص می شود. این مورد طبق حروف انگلیسی نمایش داده می شود. حروف عقب تر، وضعیت بهتری برای موتور را نمایش می دهد.

8.10 **IP: حفاظت بدنه موتور را با دو عدد * و * نمایش می دهد. عدد چپ تا سقف 6 (در مقابل گرد و غبار) و عدد راست تا سقف 8 (زیر آب و رطوبت)، بیشترین مقاومت را نمایش می دهند.

8.11 راندمان الکتروموتور (Efficiency): توان خروجی تقسیم بر توان ورودی، ضرب در 100، راندمان الکتروموتور را بدست می آورد.

9. انواع الکتروموتور

الکتروموتور ها با توجه به کاربرد آنها برای اهداف مختلف و نیرویی که باید تولید کنند، به چند دسته ی DC، AC و الکتروموتور های خاص تقسیم بندی می شوند. در ادامه هر یک را بررسی خواهیم کرد تا بتوانید مناسب ترین موتور الکتریکی را برای خود خریداری نمایید.

دینام های DC از قدیمی ترین انواع الکتروموتور ها می باشند. این موتور ها، به عنوان الکتروموتور هایی با کنترل گشتاور و سرعت متغیر و بسیار دقیق معروف هستند. اما هزینه تعمیر و نگهداری بالا و بازده پایین تر آنها نسبت به موتور های AC، از مهم ترین دلایل پیشی گرفتن موتور های AC می باشد. اما همچنان در صنایع قدیمی و مواردی که به کنترل خیلی دقیق نیاز باشد، مانند بالا بر ها در محیط کاری، از الکتروموتور های DC استفاده می شود.

9.1 الکتروموتور AC یا جریان متناوب

الکتروموتور های AC بیشترین استفاده را در مصارف خانگی و صنعتی دارند. به این نوع الکتروموتور، موتور های جریان متناوب و یا القایی نیز گفته می شود. از مهم ترین قطعات و مشخصه های الکتروموتور AC استاتور و روتور می باشد که با ایجاد میدان مغناطیسی چرخنده، انرژی الکتریسیته را به انرژی حرکتی تبدیل می کنند و تقریبا در 90 درصد الکتروموتور های AC، به صورت قفسه سنجابی تعبیه شده اند.

الکتروموتور های AC خود سنکرون و آسنکرون تقسیم می شوند.

9.1.1 موتور AC سنکرون

پس از سیم پیچی روتور و استاتور و اتصال جریان، میدان گردان الکتروموتور باعث چرخش با سرعت سنکرون می شود. از خصوصیات موتور سنکرون، دور ثابت بودن آن است که کاربرد آن را در ساعت های الکتریکی، به عنوان ژنراتور سنکرون و اصلاح ضریب توان  در کارخانه ها شده است.

از مزایای الکتروموتور سنکرون می توان عدم حساسیت به نوسان، بازدهی بالا، کار با ولتاژ بالا و ضریب قدرت قابل تنظیم را نام  برد.

از معایب الکتروموتور سنکرون می توان سرعت ثابت، عدم تحمل بار اضافه، لزوم جریان دائم بر قطب ها برای عملکرد، نیاز به راه انداز اولیه موتور و قیمت بالای آن می باشد.

9.1.2 موتور AC آسنکرون

موتور های آسنکرون AC به صورت دو مدل مجزای قفسه سنجابی و روتور سیم پیچی شده شناخته می شوند که در ادامه هر یک را تعریف می کنیم.

الکتروموتور AC آسنکرون قفسه سنجابی: شیار های محیطی در موتور های آسنکرون قفسه سنجابی از میله های آلومینیومی یا مسی پرشده که به دو شکل میله های گرد و مستطیلی ایجاد شده اند. دلیل مورب بودن میله های روتور در این نوع الکتروموتور، همپوشانی در تاثیر میدان های استاتور روی روتور می باشد که از لرزش و یا قفل شدن هنگام استارت جلوگیری می کند.

مزایا و معایب این دینام ها:

1. مزایای الکتروموتور های AC آسنکرون قفسه سنجابی شامل طراحی ساده، سرعت گردش ثابت در بار های مختلف، عدم ایستادن هنگام تغییر بار، ضریب قدرت مناسب و قیمت مقرون به صرفه می باشد.
2. معایب الکتروموتور AC آسنکرون قفسه سنجابی شامل کاهش ضریب قدرت با بار کم، نیاز به AC DRIVE برای تغییر دور، حساس به تغییر جریان و مصرف جریان بالا هنگام استارت می باشد.

الکتروموتور AC آسنکرون نوع روتور سیم پیچ: این نوع موتور الکتریکی آسنکرون جهت حل مشکل مصرف جریان زیاد هنگام استارت و گشتاوری اولیه پایین طراحی شده است. در این نوع الکتروموتور روتور را به جای میله، سیم پیچی می کنند و انتهای سیم پیچ ها را به حلقه های لغزنده که به بیرون هدایت شده اند، وصل می نمایند. با استفاده از بانک های مقاومتی مانند استارتر در مسیر سیم پیچ ها، مقاومت روتور و جریان کشی موتور را می توان کنترل کرد. به همین دلیل این نوع موتور های الکتریکی بیشترین استفاده را در سنگ شکن ها، آسیاب ها، جرثقیل و صنایع سیمان و فولاد دارند.

مزایای الکتروموتور آسنکرون روتور سیم پیچ شامل قابلیت استارت های زیاد زیر بار، تنظیم جریان استارتر، گشتاور بالا و ایجاد گرما در خارج از استارتر می باشد.

9.1.3 موتور AC تک فاز

الکتروموتور تک فاز بیشترین استفاده را در صنعت دینام دارند و با یک منبع تغذیه تک فاز متناوب کار می کنند. همه ی انواع موتورهای AC تک فاز، روتورهای قفسه سنجابی دارند و هنگام اتصال منبع تغذیه تک فاز به موتور، کلاف اصلی موتور با جریان متناوب، میدان مغناطیسی ضربانی تولید می کند که باعث تحریک روتور می شود، اما با میدان ضربانی، گشتاوری لازم برای چرخش موتور ایجاد نمی شود، به همین جهت الکتروموتور تک فاز به استارتر نیاز دارد.

از الکتروموتورهای تک فاز برای اهدافی استفاده می شود که به قدرت کمتر از 3 اسب بخار نیاز داشته باشند. البته استارت موتور های تک فاز به شکل های مختلفی برای الکتروموتور تعبیه شده اند که از این جهت الکتروموتور های تک فاز را به 4 نوع استارت خازنی، فاز شکسته، خازن دائمی اسپلیت و قطب سایه دار تقسیم بندی می کنند.

• فاز شکسته: این الکتروموتور ها دو پیچه به صورت یکی پیچه استارت به نازک و تعداد دور کم و یک هم پیچه اصلی دارند که مقاومت ایم موتور ها را افزایش می دهند. گشتاور این موتور پایین اما قدرت نگهدارنده چرخش آن بالا است که باعث کاربرد بالای این نوع الکتروموتور در سنگ سمباده، دمنده ها و فن های کوچک می شود.
• استارت خازنی: موتور های تک فاز AC استارت خازنی شباهت زیادی به موتورهای فاز شکسته دارند. تفاوت این مدل موتور با فاز شکسته در کارایی استارت موتور می باشد. با تعبیه یک سوئیچ گریز از مرکز در موتور های استارت خازنی، باعث از مدار خارج شدن پیچه استارت هنگام رسیدن سرعت به 75 درصد سرعت نامی می باشد. این فرایند باعث افزایش گشتاوری به حدود 200 تا 400 درصد گشتاور نامی می شود.
• خازن دائمی اسپلیت: این نوع الکتروموتور های تک فاز AC، یک خازن به صورت سری متصل به پیچه استارت دارد که تا زمان رسیدن به سرعت چرخش نامی محور، به صورت پیچه ایی کمک می کند. از آنجا که این خازن عملکرد دائمی دارد، توان استارتی و گشتاور موتور مانند مدل استارت خازنی بالا نمی رود و گشتاور آن حدود 30 تا 150 درصد گشتاور نامی خواهد بود. به همین دلیل جریان استارت و راه اندازی مصرفی در الکتروموتور تک فاز خازن دائمی بسیار پایین است که آن را برای کاربرد های پریود خاموش-روشن با سرعت بالا بسیار مناسب می کند.
• قطب سایه دار: الکتروموتور تک فاز AC با حلقه اتصال کوتاه یا قطب سایه دار فقط یک کلاف اصلی یا پیچه دارد. در استارت خوردن این نوع موتور های الکتریکی به جای راه انداز یا استارتر از یک حلقه مسی پیوسته استفاده می شود که دور هر قطب موتور حلقه بسته است. چرخش محور موتور ناشی از تعامل میان میدان های دو قطب صورت می گیرد و به دلیل عدم وجود سوئیچ استارت و خازن، این موتور ساختار ساده تر و قیمت ارزان تری دارد.

9.1.4 موتور های AC سه فاز

از این دینام ها برای کاربرد های نیازمند به توان بالا استفاده می شود. میدان الکترومغناطیسی در این موتور ها به واسطه ی اختلاف فاز موجود بین فاز های منبع تغذیه ایجاد می شود. القای این میدان به درون هادی های مسی روتور که در فولاد قرار داده شده است، با ایجاد یک میدان مغناطیسی متعادل، محور الکتروموتور را به گردش در می آورد.

فرکانس تغذیه، مقدار لغزش و اختلاف سرعت چرخش روتور و میدان مغناطیسی گشتاور موتور را تعیین می کنند. فرکانس تغذیه، دسته سیم پیچ ها با تعداد قطب های مختلف در بخش استاتور می تواند به تغییر سرعت موتور کمک کند.

الکتروموتور های AC سه فاز نیز مانند انوع تک فاز، به سه فاز قفس سنجابی و سه فاز روتور سیم پیچ تقسیم بندی می شوند، که در ادامه هر یک را تعریف خواهیم کرد.

• دینام سه فاز قفس سنجابی: اکثر موتور های سه فاز AC از نوع قفس سنجابی می باشند.محدوده نیروی تولیدی این نوع موتورها تا چند صد اسب بخار نیز می تواند بالا برود و هنگام استارت نیز می تواند با بارهای سنگین شروع به کار کند.
• دینام روتور سیم پیچ: الکتروموتور AC قفسه سنجابی با روتور سیم پیچی شده  کاملا مشابه با نوع قفسه سنجابی می باشد، اما در این نوع موتور الکتریکی روتور با یک سری پیچه پوشانده شده که به رینگ های لغزان ختم می شوند. مقاومت موتور در این حالت افزایش یافته و گشتاور موتور نیز با مقاومت روتور متناسب می شود.

از این نوع الکتروموتور ها برای فشار های استاتیکی ثابت و شروع گشتاور از صفر به گشتاور نامی در زمان کم، استفاده می شود. به همین دلیل از این موتور ها در آسانسور ها، کمپرسور ها، تسمه نقاله و پرس های چاپ استفاده می شود.

9.1.5 موتور القایی AC فاز شکسته

موتور فاز شکسته دو پیچه دارد،اولی پیچه استارت است که از سیم نازک تر و تعداد دور کمتر ساخته شده است  و دومی پیچه اصلی است که برای ایجاد مقاومت بیشتر ساخته شده‌است. میدان پیچه استارت در زاویه‌ای مخالف با پیچه اصلی قرار می‌گیرد که موجب چرخش موتور می شود.

9.2 الکتروموتور DC

• مزایای الکتروموتور های DC شامل گشتاور یکنواخت، دقت عالی در کنترل سرعت، راه اندازی آسان و قابلیت کنترل مستقل دور از گشتاور می باشد.
• معایب الکتروموتور های DC شامل استهلاک بالا، هزینه های نگهداری، نیاز به جریان DC، راندمان پایین و قیمت بالا می باشد.

9.2.1 انواع موتور های DC

از بهترین انواع موتور های DC می توان سری، با آهنربای دائمی، شنت و کمپوند را نام برد که در ادامه آنها را تعریف خواهیم کرد:

• الکتروموتور DC با آهنربای دائمی: این موتور های برای ایجاد شار میدان، از آهنربای دائمی استفاده می کنند که باعث ایجاد گشتاوری بسیار مناسب می شود.
• الکتروموتور DC سری: گشتاور راه اندازی بالایی دارند اما کنترل سرعت آنها دشوار است و راه اندازی بدون بار می تواند به آنها آسیب وارد کند. این نوع الکتروموتور ها برای موارد استفاده سرعت متغیر مناسب نیستند. به همین دلیل از موتور های دی سی سری بیشتر در پرس های ضربه ایی جرثقیل و بالابر هیدرولیک استفاده می شود.
• الکتروموتور DC شنت: میدان در این نوع الکتروموتور به صورت شنت یا موازی با سیم پیچ آرماتور متصل است و همین سبب می شود که این موتور قابلیت تحریک میدان شنت مستقل از سیم پیچ های آرماتور را داشته باشد و در نتیجه به راحتی می توان سرعت موتور را تنظیم کرد. گشتاور این موتورها نیز در حداکثر در دور نامی می باشد و باعث کاربرد خوب آنها در هواکش و دمنده ها شده است.
• الکتروموتور DC کمپوند: این نوع الکتروموتور نیز مانند شنت، میدان مغناطیسی مجزا دارد. این نوع الکتروموتور ویژگی های موتور های شنت و سری را دارد و همین باعث جذابیت آن شده است.

الکتروموتور DC شامل دو مدل می باشد؛ براش و براشلس. در ادامه این دو نوع دینام را بررسی می کنیم.

9.2.2 موتور DC براش

اولین و ساده ترین موتور های شناخته شده DC، براش می باشند. اجزای موتور DC براش یک استاتور ثابت با یک آهنربا دائمی و یک آرمیچر متحرک به نام روتر است که به اجزای ریز تری مانند کموتاتور، براش و حلقه شافت موتور تقسیم می شود.

فعالیت الکتروموتور به این صورت است که برق از طریق براش هایی که در دو طرف مخالف شافت موتور قرار دارند، به آرمیچر می رسند. تماس فیزیکی براش ها با کموتاتور، به آرمیچر جریان الکتریکی انتقال می دهد. به محض برق دار شدن آرمیچر، تبدیل به یک آهنربا شده و قطب های آن، قطب های آهنربای دائمی را دفع می کنند و ساختار استاتور را تشکیل می دهند. با این فرایند، شافت موتور که به آرمیچر متصل است شروع به چرخش می کند.

9.2.3 موتور های DC براشلس

موتور های براشلس از موتور های براش پیچیده تر هستند و می توان گفت نسخه پیشرفته و کامل شده مدل قبلی هستند. آرمیچر داخل استاتور در مدل براش، می چرخد، اما در موتور های براشلس ثابت است. آهنربای ثابت دائمی در موتور های براش ثابت، اما در براشلس مانند روتور در یک موتور عمل می کند. استاتور موتور های DC براشلس سیم پیچ، و روتور آن از یک آهنربای دائمی تشکیل شده است.

10. سرویس و تعمیر الکتروموتور

مقاومت اهمی سیم پیچ های روتور و استاتور و همچنین میدان مغناطیسی ایجاد شده، علاوه بر تلفات انرژی الکتریکی در قالب تلفات هیسترزیس و فوکو (هسته)، حرارت قابل توجهی ایجاد می کند. این حرارت توسط فن های تعبیه شده روی محور روتر کاهش پیدا می کند. در نتیجه از آسیب دیدن الکتروموتور، جلوگیری می شود.

جهت صحت کارکرد موتور الکتریکی و افزایش طول عمر مفید آن، سرویس های زیر را انجام دهید.

10.1 سرویس و مراقبت از موتور

معمولا سالی یک یا دو بار می توانید الکتروموتور را باز کنید و با فشار باد، گرد و غبار آن را از بین ببرید. قطعات داخلی موتور را که قابل شستشو هستند، داخل یک محفظه انداخته و آنها را با آب گرم بشویید.

گریس کاری و روغن کاری یاتاقان ها، بلبرینگ ها و بوش ها از موارد مهم در سرویس الکتروموتور است. در موتور های صنعتی، گریس والوالین پیشنهاد می شود که از مقاومت بیشتری برخوردار هستند، مخصوصا برای الکتروموتورهای گیربکس دار.

قبل از بستن مجدد قطعات موتور، از خشک بودن کامل آنها اطمینان حاصل کنید. همچنین بعد از شستن یاتاقان، بوش و بلبرینگ ها، حتما آنها را روغن کاری و گریس کاری نمایید.

10.2 عیب یابی و تعمیر موتور

• الکتروموتور روشن نمیشود:

احتمال زیاد مدار الکتریکی قطع است. آوامتر را بردارید و مسیر جریان را از پریز و اتصالات تا اتصال موتور بررسی کنید. در صورت قطع نبودن جریان، فیوز سوخته است.

• موتور سریعا داغ می کند:

بار موتور زیاد است و بیشتر از توانش از آن انتظار دارید. تعداد دور و توان الکتروموتور را با نیاز خود تطبیق دهید. در صورت عدم مشکل اضافه بار، احتمالا مشکل از کار نکردن کلید گریز از مرکز است. این کلید هنگام ورود جریان به سیم پیچ اصلی، ورود جریان به سیم پیچ کمکی را قطع میکند. اگر عمل نکند، موتور خیلی زود داغ می شود.

• موتور روشن می شود، اما فقط صدای زیادی دارد و کار نمی کند:

معیوب بودن کلید گریز از مرکز و یا قطعی سیم پیچ اصلی اولین مواردی است که باید بررسی شوند. با آوامتر می توانید هر دو مشکل را بررسی کنید. این مشکل می تواند ناشی از خرابی خازن نیز باشد.
در صورت عدم مشکل این سه مورد، احتمالا موتور شما نیم سوز شده است. این مورد ممکن است با بوی سوختگی نیز قابل تشخیص باشد. در این حالت سیم پیچ موتور باید مجدد انجام شود.

• با روشن کردن موتور، مدار به دلیل عمل فیوز، قطع می شود:

وجود اتصالی در مدار. با بررسی جعبه اتصالات، سیم ها و دوشاخه، از عدم وجود اتصال کوتاه اطمینان حاصل کنید. ممکن است این اتصال کوتاه، در خازن الکتروموتور باشد. در غیر این صورت موتور به صورت کامل سوخته است.

11. تفاوت الکتروموتور گیربکس دار و اینورتر چیست؟

برای درک تفاوت این دو موترو و انتخاب بهترین گزینه برای خود، بهتر است چند ویژگی از الکتروموتور گیربکس دار را با هم ببینیم.

• گشتاور بالا و سرعت چرخش بالا و با قدرت
• موتور گیربکس دار با کاهش دور موتور و افزایش قدرت آن، یک سیستم انتقال قدرت عالی است.
• گشتاور این موتور نیز به واسطه کاهش سرعت چرخش و دور موتور، بالا است.
• معمولا چرخ دنده های قوی برای انتقال قدرت استفاده شده است.
• در الکترو گیربکس، جهت عدم آسیب دیدن گیربکس به واسطه گرد و غبار محیط، از کاسه نمد نیز استفاده شده است.

بیشترین استفاده از الکتروموتور های گیربکس دار در موارد صنعتی، بالابر های پر قدرت و سنگ شکن ها می باشد. امام در موارد معمولی و اهداف خانگی، پمپ ها، بوستر پمپ ها، لباسشویی و ...، معمولا از موتور های اینورتر استفاده می شود.

12. سیم پیچی الکتروموتور

یکی از مهم‌ترین مراحل نصب و نگهداری این موتورها، سیم پیچی الکتروموتور است. هنگامی که می‌خواهید یک الکتروموتور را نصب کنید باید پس از نصب آن بر روی جایگاه مورد نظر مرحله سیم پیچی الکتروموتور را انجام دهید و یا حتی ممکن است با قطع و وصل شدن برق و یا سوختن یکی از سیم ها مجبور شوید که دوباره الکتروموتور خود را سیم پیچی کنید. در این شرایط، رعایت کردن اصول سیم پیچی دینام بسیار مهم است، زیرا با وصل کردن سیم ها به منابع برقی اشتباه، ممکن است فاجعه رخ دهد و یا حتی موتور شما بسوزد.

در صورتی که از تجهیزات الکتریکی و سیم پیچی دینام اطلاعات کافی ندارید، باید این کار را برون سپاری کنید. در رابطه با هزینه سیم پیچی باید بدانید که یک الکتروموتور 1 اسب بخار حدود 600 هزار تومان بوده و با افزایش هر اسب بخار، حدود 300 هزار تومان به مبلغ اضافه می شود.

مراحل زیر را در سیم پیچی موتور الکتریکی انجام دهید:

12.1 باز کردن موتور الکتریکی

هسته را از یاتاقان و روتر جدا کنید و از سالم بودن یاتاقان ها و بلبرینگ ها اطمینان حاصل فرمایید.

12.2 چک کردن سلامت قطعات

قبل شروع سیم پیچی از سلامت و عدم پوسیدگی قطعات الکتروموتور مانند روتر مطمئن شوید.

12.3 سربندی کلاف سیم پیچی را مشخص کنید

سیم پیچی دینام های مختلف با کلاف بندی متنوع، با هم فرق دارد. در نتیجه سربندی موتور دینام مورد نظر را مشخص کنید.

12.4 از ابزار مناسب استفاده کرده و سیم های معیوب را خارج کنید

با استفاده از ابزار مغار، سیم استاتور را از داخل سیستم خارج کرده و تعداد کلاف های خارج شده از دینام را بشمارید و به یاد داشته باشید. کلاف های خارج شده را باید طبق گام کلاف بندی در پروسه نقشه برداری الکتروموتور بشمارید.

12.5 عایق بندی قبل از قرار دادن کلاف سیم پیچی بسیار مهم است

مرحله بعدی عایق بندی دینام است. طول و قطر شیار استاتور را در مرحله عایق بندی در نظر داشته باشید.

12.6 کلاف چینی

در مرحله ششم، پیچیدن کلاف ها شروع می شود.  نقشه، تعداد کلاف بندی ها و قالب گرفته شده از استاتور که در مراحل قبل انجام داده ایم، در مرحله پیچیدن کلاف مورد نیاز هستند. کلاف های آماده در بازار وجود دارند.

12.7 سربندی کلاف سیم پیچی

حال نوبت به سربندی و نخ بندی کلاف ها می رسد.

12.8 عایق بندی نهایی

در مرحله پایانی باید سیم پیچ ها را عایق بندی کرده و به اصطلاح شارلاک بزنیم.

13. جمع بندی

امروزه الکتروموتور به بخش جدانشدنی از صنعت ما تبدیل‌شده که انجام کارهای غیرممکن را، ممکن کرده است و دلیل اصلی محبوبیتش انجام این کار با هزینه‌ای بسیار پایین است. با اینکه این دستگاه‌ها کارایی زیادی دارند اما بااین‌حال داشتن اطلاعات کافی از آن‌ها پیش از انتخاب بسیار مهم است به همین دلیل است که کارشناسان شرکت وست پمپ ایران در تمامی طول روز پاسخگوی سوالات شما عزیزان هستند و در صورت نیاز به مشاوره می‌توانید با آن‌ها تماس حاصل فرمایید و از لیست به‌روز قیمت الکتروموتور و راهنمای خرید الکتروموتور بهره‌مند شوید.

14. سوالات متداول

آیا ترمز الکتروموتور در همه ی انواع موتور ها وجود دارد؟

خیر. اما در برخی شرایط لازم است بعد از خاموش کردن الکتروموتور، بلافاصله از حرکت ایستاده و قفل شود. در این شرایط، مانند بالابر، حتما موتور الکتریکی باید قابلیت ترمز را به لحاظ سخت افزاری داشته باشد.

الکتروموتور AC بهتر است یا DC؟

دوستان این انتخاب واقعا به نیاز شما بستگی دارد. البته این نکته را بگویم که نوعی دینام AC بدون جاروبک و بدون سیم پیچ روتور وجود دارد که از نظر ایجاد صدا واقعا کم صدا است. یک میدان متناوب روتور را به حرکت دائمی وادار می کند، مانند دینام کولر. اما موتور DC مانند همان آرمیچر های قدیمی هستند که هر چی به آن بار اضافه می کنید، سرعت چرخش آنها بیشتر می شود، یعنی منبع تغذیه قویتر، توان و سرعت را بالاتر می برد.

الکتروموتور گیربکس دار بهتر است یا اینورتر؟

این مورد بستگی به نیاز شما دارد. گشتاور بالا، قدرت بالا و سرعت پایین نیاز دارید؟ قطعا باید الکتروموتور گیربکس دار را انتخاب کنید. اما اگر الکتروموتور دور بالا می خواهید، باید نوع اینورتر یا درایو را انتخاب کنید. اینورتر به شما دسترسی کنترل فرکانس و دور موتور را می دهد.

الکتروموتور به گریس کاری نیاز دارد؟

بله، اما نه در دوره های کوتاه. البته دوره های گریس کاری الکتروموتورهای صنعتی، مخصوصا الکتروموتور های گیربکسی با موتور های خانگی متفاوت هستند و باید حداقل سالی سه بار گریس کاری شوند. برخی از موتور ها، جایگاه تزریق گریس به یاتاقان ها را دارند و برای گریس کاری نیازی به باز کردن موتور نیست.

آیا الکتروموتور چینی مناسب است؟

محصولات چینی، هیچگاه از شهرت خوبی در جهان برخوردار نبودند. اکثر کالاهای درجه دو و سه چینی به دید کالاهای کم عمر و کیفیت پایین، شناخته می‌شوند. اما کالاهای درجه یک چینی، کالاهای مرغوب و با کیفیتی هستند که عمر بالایی هم دارند. در نتیجه، نگاه کردن به الکتروموتور چینی و دیگر کالاهای ساخت چین، به عنوان کالای بی‌کیفیت، اشتباه است. دلیل بی‌کیفیت بودن بعضی از کالاهای درجه دو و درجه سه چینی، قیمت بسیار پایین آن‌هاست. زمانی که یک کالا قیمتی پایین‌تر از قیمت موجود در بازار دارد، باید تمامی عوامل آن‌را در نظر گرفت. به عنوان مثال، قیمت پایین‌تر می‌تواند نشان دهنده مواد اولیه ارزان قیمت و بی‌کیفیت باشد. اگر به دنبال بهترین الکتروموتور چینی   مناسب شرایط خود هستید، باید تمامی این عوامل را درنظر بگیرید.

چرا الکتروموتور در برخی دستگاه ها مانند جاروبرقی و چرخ گوشت، صدای زیادی دارد؟

دو دلیل می تواند داشته باشد؛ یکی ساختار جارو بک (ارسال برق به روتور) و دومی عدم وجود بلبرینگ. البته چرخش پروانه در برخی موتور ها نیز می تواند به تولید صدای بیشتر کمک کند. البته این صدا در این نوع موتور ها طبیعی است و اگر صدای دینام بیش از حالت معمولی زاد باشد، باید بلافاصله عیب یابی شود.

چگونه می توان جهت چرخش شفت موتور را برعکس کرد؟

درست است که عوض کردن جهت منبع یا جهت فاز و نول در پریز برق، در آرمیچر های معمولی باعث می شود جهت چرخش عوض شود، اما در دینام هایی با ساختار متفاوت مانند فن کامپیوتر این امکان وجود ندارد، چرا که قطعه ای الکترونیکی کار سوئیچ را انجام می دهد. مراقب باشید که در این نوع دینام ها بهتر است جهت حفظ سلامت آی سی کنترل موتور، این کار را انجام ندهید، اما اگر واقعا این کار ضروری است، باید کلاف سیم پیچ ها با الگوی خاصی جابجا شود.